Yeni eğitim-öğretim yılı başlarken Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri bir kez daha gündeme geldi. Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği’nin (CEİD) “Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması: 2021-2023 Güncellemesi” verilerine göre, zorunlu eğitim çağında olan 221 bin 739 kız çocuğu ve 220 bin 904 erkek çocuk eğitim sisteminin dışında kaldı.
Yoksulluk ve evlilikler en büyük engel
Rapora göre kız çocuklarının okulu bırakmasının başlıca nedenleri arasında ev içi iş yükü, erken yaşta evlilik ve ailelerin izin vermemesi öne çıkıyor. TÜİK verilerine göre, 2021 yılında yapılan evliliklerin yüzde 2,3’ü 16-17 yaşındaki kız çocuklarını kapsarken, aynı yaş grubundaki erkeklerde bu oran yalnızca yüzde 0,1 oldu.
Çalışma, yoksulluğun eğitime erişimde kritik bir engel oluşturduğunu vurguluyor. Yoksul kadınların yüzde 20’si okuma yazma bilmiyor. Bu durumun, eğitimsizlik ve yoksulluğun nesilden nesile aktarılmasına yol açtığına dikkat çekiliyor.
Dijital uçurum öğrenme kaybını derinleştirdi
Pandemi döneminde uzaktan eğitime geçiş, dijital uçurum sorununu görünür hale getirdi. CEİD’in raporuna göre devlet okulunda okuyan öğrenciler, özel okul öğrencilerine kıyasla iki kat daha fazla öğrenme kaybı yaşadı. Özellikle kız çocukları ve kadınlar dijital araçlara erişimde erkeklerin gerisinde kaldı.
Üniversitede sayı yüksek, ancak bölümlerde eşitsizlik var
Her ne kadar yükseköğretimde kadınların net okullaşma oranı erkeklerden daha yüksek olsa da, bölüm bazlı ayrışma devam ediyor. Üniversitelerde kadın öğrencilerin oranı yüzde 49 iken, mühendislikte kadınların oranı yüzde 21,3, bilişim teknolojilerinde ise yüzde 24,5. Türkiye’de her 10 erkeğe karşılık yalnızca 3 kadın programlama yapabiliyor.
Kadınların STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanlarındaki ücretleri de erkeklere göre ortalama yüzde 14,7 daha düşük.
Eğitim yönetiminde kadın temsili zayıf
Türkiye’de 202 üniversiteden sadece 19’unun rektörü kadın. Bu oran yüzde 9,4 ile oldukça düşük. Milli Eğitim Bakanlığı teşkilatında kadın yönetici sayısına dair verilerin paylaşılmaması da dikkat çekti.
Politikalar eleştiriliyor
Raporda ayrıca, ÇEDES (Çevreme Duyarlıyım, Değerlerime Sahip Çıkıyorum) Projesi kapsamında din görevlilerinin okullarda “manevi danışmanlık” yapmasının laik eğitim anlayışına aykırı bulunduğu hatırlatıldı. Benzer şekilde, okul öncesi ve ilköğretim kurumlarında mescit açılmasının zorunlu hale getirilmesi de uzmanlarca eleştiriliyor.
Acil politika ihtiyacı
Çalışmanın sonuç bölümünde şu vurgular yer aldı:
Yoksulluğun ortadan kaldırılması, Erken yaşta evliliklerin engellenmesi, Dijital eşitsizliklerin giderilmesi, Kız çocuklarının eğitime devamlılığının sağlanması, Kadınların karar mekanizmalarındaki temsilinin artırılması…Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak için kapsamlı ve acil politikaların hayata geçirilmesi gerektiği ifade edildi.