Deprem ‘öncü’ mü ‘artçı’ mı nasıl anlaşılır?

Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde 10 Ağustos’ta meydana gelen 6,1 büyüklüğündeki depremin ardından yüzlerce artçı sarsıntı kaydedildi. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, aynı gün yaptığı açıklamada artçı sayısının 250’yi geçtiğini, en büyüğünün ise 4,6 olduğunu belirtti.

Peki, deprem sonrası sıkça duyduğumuz öncü ve artçı şok tam olarak ne anlama geliyor?

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi’nden Prof. Dr. Nurcan Meral Özel ve Dr. Tuğçe Ergün, öncü şokları “ana depremden önce, genellikle daha küçük büyüklükte meydana gelen sarsıntılar” olarak tanımlıyor. Bu depremler, fay hattında gerilimin artmasıyla oluşuyor ancak her zaman büyük bir depremin habercisi olmuyor. Büyük depremlerin yalnızca %15-40’ında öncü sarsıntılar görülüyor.

Kocaeli Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ergin Ulutaş ise öncü şokları “bir çubuğu kırmadan önce çıkan çıtırtılar”a benzetiyor. Ancak bunların gerçekten büyük depremi tetikleyip tetiklemeyeceğini önceden anlamak mümkün değil; öncü olup olmadığı ancak ana şoktan sonra kesinleşiyor.

Artçılar ise ana şoktan sonra, aynı fay segmenti üzerinde meydana gelen daha küçük sarsıntılar. Ana depremin yarattığı gerilim boşalması sonrası oluşuyor ve günler, aylar hatta yıllar sürebiliyor. 1999 İzmit depreminin artçıları 2 yıl içinde sona ererken, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin artçıları hâlâ hissediliyor.

Uzmanlar, öncü ve artçı ayrımının ötesinde asıl önemli olanın zemin yapısına uygun, sağlam binalar inşa ederek olası depremlere hazırlanmak olduğunun altını çiziyor.