Soğuk savaşın sıcak noktası: Alaska’nın kaderini değiştiren anlaşma
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, binlerce kilometrelik uçuşun ardından Alaska’nın Anchorage kenti yakınındaki Elmendorf-Richardson Askeri Üssü’nde bir araya gelecek. Coğrafi olarak iki ülkenin en yakın noktası olan Alaska, yalnızca stratejik konumuyla değil, geçmişte Rusya’dan ABD’ye uzanan tarihi yolculuğuyla da dikkat çekiyor.
Rusya’nın “Alyaska”sından Amerikan toprağına
Yaklaşık 10 bin yıl önce, bugünkü Rusya’nın doğusu ile Alaska arasında bir kara köprüsü vardı. İlk insanların bu yoldan Amerika’ya geçtiği düşünülüyor. Yüzyıllar sonra, 18. yüzyılda Rus Çarı Büyük Petro, denizci Vitus Bering’i bölgeye gönderdi. Bering Boğazı adını buradan aldı, Rus kaşifler ise Alaska kıyılarına yerleşmeye başladı. “Alyaska” adını Aleut yerli halkından alan topraklar, kürk ticareti sayesinde kısa süre içinde Rusya için değerli bir sömürgeye dönüştü.
Ancak 19. yüzyılın ortalarında aşırı avlanma, kürk gelirlerini bitirdi. Kırım Savaşı sonrası ekonomik sıkıntıya düşen Çarlık, bölgeyi elden çıkarmaya karar verdi. Kanada’yı yöneten İngiltere ilgilense de, 1867’de ABD’nin 7,2 milyon dolarlık teklifi kazandı. O dönem “Seward’ın çılgınlığı” denilen bu satın alma, bugün Alaska’nın stratejik ve ekonomik değeri düşünülünce ABD tarihinin en karlı hamlelerinden biri sayılıyor.
Petrolün keşfi ve Trump’ın Alaska hamleleri
Alaska, 1967’ye kadar “soğuk ve işe yaramaz” bir toprak olarak görülüyordu. O yıl büyük petrol yataklarının bulunması, bölgenin kaderini değiştirdi. 2025’te başkanlık koltuğuna oturan Trump, göreve başlar başlamaz petrol ve gaz üretimini genişleten kararname imzaladı, çevre koruma düzenlemelerini gevşetti. Ayrıca ABD’nin en yüksek dağı olan Denali’nin adını, 1917-2015 arasında olduğu gibi yeniden “McKinley” yapma arzusunu dile getirdi.
Soğuk Savaş’ın buz perdesi
Sovyetler Birliği döneminde Alaska, ABD’nin ilk savunma hattıydı. Bering Boğazı, tıpkı Avrupa’daki Demir Perde gibi, iki süper gücün karşı karşıya geldiği yerlerden biriydi. Eyalet boyunca askeri üsler, radar sistemleri ve füze tesisleri kuruldu. Bugün hala bölgede yaklaşık 80 Rus Ortodoks cemaati ve çok sayıda tarihi kilise var.
En yakın komşuluk: 3 kilometre
Bering Boğazı’ndaki Diomedes Adaları, iki ülkeyi yalnızca üç kilometre ayırıyor. Büyük Diomede Rusya’ya, Küçük Diomede ise ABD’ye bağlı. 2022’de Ukrayna’daki savaştan kaçan iki Rus, küçük bir tekneyle Alaska’ya geçerek bu yakınlığı farklı bir şekilde kullandı.
Alaska’nın diplomasi sahnesi
Putin, Anchorage’da ağırlanan ilk yabancı lider değil. 1971’de Japon İmparatoru Hirohito, dönemin ABD Başkanı Richard Nixon ile burada görüşmüştü. Ancak bugün Putin için Alaska, Batı’nın çoğuna kapalı olduğu bir dönemde diplomasi sahnesine çıkabileceği nadir yerlerden biri.
Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin hakkında çıkardığı yakalama kararı nedeniyle İngiltere, Almanya ve Fransa gibi ülkelere gidemeyen Putin, ABD’nin mahkemeye taraf olmaması sayesinde Alaska’da rahatça bulunabilecek.
