Meme kanserinde en kritik uyarı: Erken teşhis hayat kurtarır
Meme kanseri nedir ve neden acil ciddiyet gerektirir?
Meme kanseri; süt kanallarında (duktal) ya da lobüllerde (lobüler) başlayan ve zamanla yakın lenf düğümlerine, kana ve uzak organlara yayılabilen kötü huylu tümörlerle seyreder. En yaygın tür invaziv duktal karsinomdur. Erken evrede yakalandığında tedavi başarısı çok yüksektir; bu nedenle tarama ve hızlı başvuru yaşamsaldır.
Hangi belirtiler alarm kabul edilmeli?
En tipik bulgu memede veya koltukaltında yeni kitledir. Buna meme cildinde kızarıklık, kabuklanma, portakal kabuğu görünümü, meme ucu içe çekilmesi, kanlı/berrak akıntı, şekil-boyut değişikliği ve nedensiz ağrı eşlik edebilir. Bu bulguların varlığında vakit kaybetmeden hekime başvurmak gerekir. Memedeki her kitle kanser değildir; ancak ayırıcı tanı için muayene ve görüntüleme şarttır.
Kimler daha fazla risk altında ve neden?
Risk; yaşın ilerlemesi, ailesel öykü ve BRCA1/BRCA2 mutasyonları, yoğun meme dokusu, erken adet–geç menopoz, hiç doğum yapmama ya da ilk doğumun 30 yaş sonrası, obezite, alkol kullanımı, radyasyon maruziyeti ve uzun süreli hormon replasman tedavisi ile artar. Bu faktörler riskinizi kesinleştirmez fakat düzenli taramanın önemini büyütür.
“Kendi kendine muayene” ne işe yarar, nasıl ve ne zaman yapılır?
Kendi kendine muayene, erken farkındalık sağlar; tanının alternatifi değildir. Adet bitiminden 4–5 gün sonra, ayna karşısında görsel inceleme ve ardından parmak uçlarıyla dairesel hareketlerle tüm meme ve koltukaltının elle kontrolü önerilir. Yeni kitle, çökme, renk/deri değişikliği fark edilirse gecikmeden başvurulmalıdır.
Kanıtlanmış korunma önerileri neler?
Düzenli fiziksel aktivite, Akdeniz tipi beslenme, alkolü sınırlama, sağlıklı kilo, gereksiz radyasyondan kaçınma, uzun emzirme ve hormon tedavilerini hekime danışarak, gerekli en kısa süre kullanma riski azaltır. Gece karanlıkta uyum ve tütün dumanından kaçınma da koruyucudur.
Tanıda hangi yöntemler kullanılıyor ve ne zaman başvurulmalı?
Taramanın bel kemiği mamografidir; 40 yaş sonrası yıllık önerilir. Yoğun meme dokusunda ultrason ve gerekli olgularda MR tanıyı destekler. Şüpheli lezyonun kesin tanısı biyopsiyle konur. Mamografinin radyasyon dozu düşüktür; yararı, olası zararların çok üzerindedir.
Evreleme nasıl yapılıyor ve ne anlama geliyor?
Evreleme; tümör boyutu, lenf tutulumu ve uzak organ yayılımına göre yapılır. Evre 0–I’de tümör sınırlıdır; Evre IV’te uzak organ metastazı vardır. Erken evre yakalama, daha az kapsamlı tedavi ve daha yüksek sağkalım demektir.
Tedavide hangi seçenekler var ve nasıl planlanıyor?
Tedavi, tümörün alt tipine ve evresine göre çok disiplinli planlanır.
Cerrahi: Meme koruyucu cerrahi (lumpektomi) ya da mastektomi; gerektiğinde sentinel lenf düğümü biyopsisi/aksiller diseksiyon.
Radyoterapi: Cerrahi sonrası nüks riskini düşürür.
Sistemik tedaviler: Kemoterapi, hormon (endokrin) tedavisi (ER/PR pozitif tümörlerde), hedefe yönelik akıllı ilaçlar (HER2 pozitiflikte), immünoterapi (seçilmiş üçlü negatif alt tiplere).
Birçok olguda neoadjuvan tedavi ile tümör küçültülerek meme koruyucu şans artırılır.
Sık yapılan hatalar ve doğru bilgiler
“Ailemde yoksa bende olmaz” yanlıştır; olguların yaklaşık %85’i kalıtsal değildir.
“Biyopsi yayar” miti yanlıştır; tanı için şarttır.
“Emzirdim/doğum yaptım, olmaz” yanlıştır; risk azalır ama sıfırlanmaz.
“Mamografi kanser yapar” yanlıştır; düşük doz ve yüksek yarar söz konusudur.
Erkeklerde de meme kanseri görülebilir; nadirdir ama gecikme sık olur.
Ne zaman acil başvurmalı ve kime?
Yeni kitle, ciltte belirgin çekinti-kızarıklık, kanlı akıntı, hızlı şekil değişimi ya da koltukaltında şişlikte gecikmeden genel cerrahi/meme cerrahisi ya da meme sağlığı merkezine başvurulmalıdır. Erken teşhis edildiğinde başarı oranı çok yüksektir.
Erteleme, kontrol et, taramaya gir
Memende farklı bir şey hissettin mi? Bugün randevu al. 40 yaş ve üzerindeysen yıllık mamografini planla. Risklerin varsa hekiminle kişisel tarama takvimi oluştur. Erken tanı, daha az tedavi ve daha çok yaşam demektir.
