Garzan Mezarlığı’nın yok edilip 267 cenazenin taşınmasının üzerinden 8 yıl geçti
Bitlis’te 1990–2010 yılları arasında çatışmalarda yaşamını yitirenlerin defnedildiği Garzan Mezarlığı’nın yok edilmesi ve cenazelerin yerlerinden çıkarılması, aradan geçen 8 yıla rağmen Türkiye toplumunun hafızasında derin bir yara olarak duruyor. 2017 yılının Aralık ayında yaşanan müdahale, aileler açısından kapanmayan bir adalet ve vicdan meselesi olmayı sürdürüyor.
Garzan Mezarlığı yalnızca bir defin alanı değil, kolektif bir hafıza mekânıydı
2013 yılında diyalog süreci döneminde kurulan Garzan Mezarlığı, camisi, toplanma alanları ve ortak yaşam alanlarıyla birlikte kolektif emeğin ürünüydü. Kürt yurttaşların farklı bölgelerden gelerek katkı sunduğu mezarlık, gençten yaşlıya yüzlerce kişinin emeğiyle inşa edilmişti.
Yıkım Aralık 2017’de sistematik biçimde gerçekleştirildi
Garzan Mezarlığı, yıkımdan önce de hava saldırılarıyla hedef alınmıştı. Ancak en büyük tahribat 8–18 Aralık 2017 tarihleri arasında yaşandı. Kepçelerle mezarlığa girilerek mezarlar yerle bir edildi, cenazelerden geriye kalan kemiklere el konuldu. 19 Aralık’ta mezarlığa giden aileler, kemiklerin mezarlıkta olmadığını öğrendi.
267 cenazenin kemikleri Kilyos’ta kaldırıma gömüldü
Ailelerin aktardığı bilgilere göre Garzan Mezarlığı’ndan çıkarılan kemikler İstanbul’un Kilyos semtine götürüldü ve burada kaldırım altına gömüldü. Bu uygulama, yakın tarihin en ağır ve travmatik olaylarından biri olarak hafızalara kazındı.
Anneler 8 yıl sonra harabeye dönen mezarlığı ziyaret etti
Bitlis Barış Anneleri Meclisi üyesi Meryem Korkmaz ile Kobanê’de yaşamını yitiren ve cenazesi 2017’de Garzan’dan çıkarılarak Kilyos’a götürülen Dilan Bingöl’ün annesi Netice Bingöl, 8 yıl sonra ilk kez mezarlığı ziyaret etti. Netice Bingöl, Mezopotamya Ajansı'ndan Ceylan Şahinli'ye mezarlığın artık tanınmaz hâlde olduğunu, caminin ve içindeki kutsal kitapların dahi yakıldığını anlattı.
“İsimleri kırarak unutturmaya çalıştılar ama unutmayacağız”
Meryem Korkmaz, mezar taşlarındaki isimlerin özellikle kırıldığını belirterek bunun bilinçli bir unutturma politikası olduğunu söyledi. Korkmaz, cenazeleri yıllarca beklediklerini, defnettikten sonra kemiklerin dahi yerlerinden alındığını vurguladı.
O gece sokağa çıkma yasakları altında yaşandı
Oleka Jor köyünde yaşayan Zühre Elmas, mezarlığın talan edildiği gecede bölgede sokağa çıkma yasağı olduğunu belirterek, yaşananları “korkunç bir gece” sözleriyle anlattı ve benzer acıların bir daha yaşanmaması temennisinde bulundu.
Barış vurgusu acılara rağmen korunuyor
Meryem Korkmaz, Kürt yurttaşların tüm yaşananlara rağmen barış iradesini koruduğunu ve kimsenin benzer acılar yaşamaması için mücadele ettiklerini dile getirdi.
Garzan Mezarlığı hâlâ bir hafıza ve adalet meselesi
Yıkımın üzerinden geçen 8 yıla rağmen Garzan Mezarlığı, yalnızca bir mezarlığın yok edilmesi değil; yas hakkının, hafızanın ve insan onurunun ihlali olarak Türkiye toplumunun ortak vicdanındaki yerini koruyor.
