Federalizm, Merkezi hükümet ile Eyalet veya bölgesel yönetimler arasında yetki ve sorumlulukların paylaştırılmasına dayanan bir yönetim modelidir. Bu sistemde Eyaletlerin kendi yerel yönetimleri bulunur (vali, yerel meclis, mali birimler, yerel güvenlik teşkilatı vb.)
Tüm idari birimler federal anayasa çerçevesinde faaliyet gösterir. Aynı zamanda Milletlerin dillerin ve kültürlerin kurumsal düzeyde tanınmasını da kolaylaştırır.

Afganistan’ın çok Milletli ve çok dilli yapısı göz önüne alındığında, federalizm tartışmaları yeni bir Siyasi vizyon Kuzey Federal Modeli de olabilir. Özbek ve Türkmen bölgelerinin gerçek anlamda güçlenmesinin en güvenli ve uygulanabilir yolu, federal ya da yarı-federal bir yönetim modelinden geçmektedir. Bu modelde her bölge kendi valisini özgürce seçer, yerel yönetimler yetki ve sorumluluk bakımından güç kazanır. Tacik, Özbek ve Hazara bölgeleri kendi kendini yöneten yapılar hâline gelir. Böylece Kabil’deki merkezi hükümet tüm iktidarı tek elde toplayamaz, güç dengesi adil ve sürdürülebilir bir şekilde dağılır. Bu vizyon, sadece siyasi bir teklif değil, aynı zamanda bölgelerin kimliğini, güvenliğini ve kalkınmasını garanti altına alacak gerçekçi bir gelecek tasarımıdır.

Ayrıca iki temel yaklaşım etrafında yoğunlaşmaktadır.
A. COĞRAFİ BÖLGESEL FEDERALİZM
B. MİLLETLER ARASI FEDERALİZM

Tarihsel ve coğrafi bölgelere göre Eyaletlerin oluşturulması ve sınırlarının ağırlıklı olarak çoğunluk etnik gruplara göre yeniden şekillendirilmesi konusu arz etmektedir. Mevcut etnik dağılım ve coğrafi bütünlük dikkate alınarak ortaya konan örnek bir federal model aşağıdaki şekilde tasavvur edilebilir.

A. KUZEY EYALETİ (KUZEYBATI VE KUZEYDOĞU)
Jawzjan, Faryab, Sari-Pul, Balh, Samangan, Takhar, Badahshan, Baghlan
Etnik yapısı Özbek, Türkmen, Tacik
Muhtemel Federal Merkezi Mezar-ı Şerif veya Şeberghan olabilir.

B. HAZARACAT BÖLGESİ
Bamyan, Daikundi, Ghor, Ghaznenin orta bölgeleri
Etnik yapısı Hazara
Federal Merkezi Bamyan olabilir.

C. DOĞU VE GÜNEYDOĞU EYALETİ
Nangarhar, Laghman, Kunar, Nuristan, Khost, Paktia, Paktika
Etnik yapısı Peştu’n
Federal Merkezi Celalabad veya Gardez olabilir.

D. GÜNEY VE GÜNEYBATI EYALETİ
Kandahar, Helmand, Uruzgan, Zabul
Etnik yapısı Peştun (Durrani ve Ghilzai kabileleri)
Federal Merkezi Kandahar olabilir.

E. BATI EYALETİ
Herat, Badghis, Farah, Nimroz
Etnik yapısı Tacik, Peştun, Türkmen, Özbek, Beluç (karma)
Federal Merkezi Herat olabilir.

F. KABİL FEDERAL BÖLGESİ
Kabil ve muhtemelen Parvan ile Vardak’ın bazı kısımları
Özellikle ülkenin siyasi ve idari merkezi olduğu için çok kültürlü bir yapıya sahip olduğu için Federalizmin Olası Avantajları ve zorlukları yetki ve kaynakların dengeli dağıtılması aşırı merkezileşmenin zayıflaması ve yolsuzluk riskinin azalması konusunda baya etkili merkez olabilir.

Yukarıda bahsedildiği üzere federalizm sistemi Milletler ve dilsel çeşitliliğe kurumsal saygı bölgesel siyasi katılım ve temsil duygusunun güçlenmesi zorluklar ve ayrılıkçı hareketlerin ortaya çıkma riskini azaltır. Ayrıca karma nüfus yapısı nedeniyle etnik sınırların kesin çizilmesindeki güçlükler Merkezi yapıyı savunan (özellikle Peştu’n merkezli) çevrelerin direnci ortadan kalmış olur. Doğal kaynakların paylaşımı konusunda anlaşmazlık ihtimali olsa da (özellikle kuzeydeki petrol ve gaz rezervlerinin çözümü kabil merkez federalin çözümüne bağlı kalır.

AFGANİSTAN’IN GÜNCEL MİLLET DAĞILIMINA İLİŞKİN TAHMİNİ ORANLAR
Peştu’n: %35,36
Tacik: %26,25
Özbek: %13,14
Hazara: %10,8
Türkmen: %3,2
Beluç: %2,1
Diğer gruplar (Nuristani, Pamiri, Aymak vb.) %2–3