Zaza kimliği siyasete taşınıyor: Deza-Par resmen kuruldu

Ankara’da 9 Mayıs 2016’da kurulan Demokrasi Zamanı Partisi (DEZA-PAR), Anadolu’nun kadim halklarından Zazaların kimliğini ve kültürel mirasını siyasi zemine taşıma amacıyla yola çıktı. Zazaca’nın statüsünün güçlendirilmesi, eğitimde seçmeli derslerin yaygınlaşması ve kültürel özerklik başlıklarıyla öne çıkan parti, Zazaların ayrı bir halk olarak görünürlüğünü artırmayı hedefliyor.

Zaza kimliğinin siyasete taşınması tarihi bir adım olarak görülüyor
Bingöl, Tunceli (Dersim), Elazığ, Diyarbakır, Siirt, Bitlis ve Muş illerinde yoğunlaşan, sayıları 2–3 milyon arasında tahmin edilen Zazalar, uzun yıllardır süren dil ve kültür mücadelesini artık parlamenter siyasetle buluşturmayı amaçlıyor. Parti, bu hamleyi “kendi renkleriyle demokrasiye katkı” olarak tanımlıyor.

Parti, dil ve kültürel hakları programının merkezine koyuyor
Parti manifestosu, Zazaca’nın resmi dil statüsü için adım atılmasını, okullarda Zazaca seçmeli derslerin yaygınlaştırılmasını ve kültürel özerklik tartışmalarının demokratik zeminde yürütülmesini savunuyor. “Zazalar ayrı bir halktır” vurgusu, programın temel cümlelerinden biri.

İsim değişikliği yasal gerekçelerle yapıldı
Kuruluş sürecinde, parti Mehmet Ali Şenel öncülüğünde önce “Zaza Halk Partisi” adıyla yola çıktı. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın “bölge veya ırk esasına göre parti kurulamaz” uyarısı üzerine isim “Demokrasi Zamanı Partisi” olarak değiştirildi. DEZA-PAR kısaltması, Zazaca’da “kuzen” anlamına gelen “deza” sözcüğünden esinlenerek seçildi; bu da topluluk içi birlik ve dayanışmayı simgeliyor.

Zazaların tarihsel ve kültürel mirası çok katmanlıdır
Zazaca (Dimilkî/Kırmanckî), Hint-Avrupa dillerinin İranî koluna mensup, Kürtçe ile akraba ama ayrı bir yapı sergileyen bir dildir. Dengbêjlik geleneği, saz, kaval, erbane eşliğinde aktarılan destan ve ağıtlarla yaşıyor; “çepik” ve “halay” gibi topluluk dansları sosyal bağları güçlendiriyor. İnanç dünyasında Alevilik ve Sünnilik (Şafiî) bir aradalık gösteriyor. Kilim dokumacılığı ve demircilik gibi el sanatları somut kültürel mirasın güçlü örnekleri arasında. Dersim 1937–38 gibi travmatik dönemler, kolektif hafızada derin izler bıraksa da kültürel direnç sürüyor.

Kuruluş, Türkiye’de temsilde çeşitlilik tartışmasını canlandırıyor
Genel Başkan Ali Demirel, kuruluş açıklamasında “Zazalar ayrı bir halktır; Kürt ya da başka bir kimliğin gölgesinde değil, kendi renklerimizle demokrasiye katkı sunacağız” dedi. Bu söylem, Türkiye toplumunun çokkültürlü yapısında temsilde adalet ve dil hakları tartışmalarını yeniden gündeme taşıyor.

Parti, sahada miting ve kültürel etkinliklerle örgütlenecek
DEZA-PAR, önümüzdeki aylarda Anadolu’nun çeşitli illerinde miting ve kültürel etkinlikler düzenleyerek tabanını genişletmeyi planlıyor. Hedef, meclis koridorlarında Zaza yurttaşların sesini daha güçlü duyurmak ve demokratik katılımı artırmak.

Zaza kimliğinin siyasi görünürlüğü yeni bir eşiğe taşınıyor
DEZA-PAR’ın tescili, Zazaca’nın korunması ve kimlik haklarının kurumsal düzeyde savunulması için yeni bir sayfa açıyor. Türkiye’nin çoğulcu demokrasi anlayışı açısından bu adım, dil ve kültür temelli hak arayışlarının siyasal temsille buluştuğu kritik bir dönüm noktası olarak öne çıkıyor.